गणपती बाप्पा मोरया, मंगलमूर्ती मोरया

  सर्वप्रथम सर्वांना गणेशॊच्छवाच्या मनःपूर्वक शुभेच्छा. सध्या आपण सर्व मराठी भाषिक गणेशॊच्छवच्या रंगात रंगून गेलो आहोत. मित्रानो बुद्धीची देवता असणारी , कोणत्याही पूजेच्या वेळी अग्रपूजेचा मान असणारी, गणाचा अधिपती असणाऱ्या गणपती ही देवता फक्त आपल्या महाराष्ट्रात किंवा भारतातच पुजली जाते, असे आपणास वाटतं असेल तर आपण चुकलात  ,भारताबरोबर भारत आणि चीन या प्राचीन संस्कृतीचा एकत्रित प्रभाव आढळणाऱ्या आग्नेय आशियातील अनेक देशात गणपती पुजला जातो . . माझे  आजचे लेखन आग्येय आशियातील गणपतीची माहिती देण्यासाठी

 .    व्हिएतनाम मध्ये शिवलिंग, विष्णू, दुर्गा, कार्तिकेय, गणपती त्याचप्रमाणे बुद्ध, बोधिसत्व यांच्या प्रतिमा आढळल्या आहेत. व्हिएतनाममधील ‘मी सोन’ (स्थानिक भाषेतील याचा अर्थ सुंदर पर्वत असा होतो) या ठिकाणी सातव्या शतकातील शिवालयाचे अवशेष सापडले होते. या शिवालयाच्या आवारातील एका मंदिरात एका उंच पीठावर एक उभी गणेशमूर्ती आढळून आली होती. या मूर्तीची उंची ९६ से.मी. आहे. भारतात आढळणाऱ्या ६व्या, ७व्या शतकातील गणेशमूर्तींप्रमाणे या मूर्तीच्या डोक्यावर मुकूट नाही. तसेच या मूर्तीला त्रिनेत्र दाखवले आहेत. या गणेशाच्या मनगटाला सर्पकंकण व छातीभोवती सर्पबंध दाखवले आहेत. या गणेशाला नागयज्ञोपवीत घातलेले असून त्या नागाचे शरीर अत्यंत नैसर्गिक दाखवले आहे

या मूर्तीचे इतर हात आता तुटलेले असले; तरी १९०३मध्ये या देवळात काढलेल्या छायाचित्रांवरून या मूर्तीच्या इतर हातात एक मोठा मुळा, परशु व अक्षमाला होती असे दिसून येते. सध्या या मूर्तीचा फक्त मोदकपात्र धरलेला हात अस्तित्वात असून, त्यात मोदकांनी भरलेली वाटी धरलेली आहे. या गणपतीच्या कमरेला व्याघ्रचर्म गुंडालेले

असून, त्याखाली वस्त्र नेसलेले आहे. एका छोट्या पीठावर ही मूर्ती उभी आहे. व्हिएतनाम येथे इतरही गणेशाच्या मूर्ती सापडल्या असून त्या ‘दा नांग’ येथील संग्रहालयात ठेवण्यात आलेल्या आहेत. इतर भारतीय देवतांबरोबरच गणेशाचे पूजन आग्नेय आशियामध्ये होत होते याचा पुरावाच या मूर्ती देतात.

हिंदूंनी सागरी आग्नेय आशियात आपला प्रसार केला आणि गणेश संस्कृतीसह त्यांच्या संस्कृती आपल्याबरोबरच घेतली, ज्यांचे पुतळे अनेकदा शिव अभयारण्यांच्या बाजूलाच आढळतात. जावा, बाली आणि बोर्निओच्या हिंदू कलामध्ये सापडलेल्या गणेशाचे प्रकार विशिष्ट प्रादेशिक प्रभाव दर्शवितात. हिंदूंच्या हळूहळू इंदोकिना येथे स्थलांतर केल्याने बर्मा, कंबोडिया आणि थायलंडमध्ये गणेशाची सुधारित रूपात स्थापना झाली.

 

इंडोकिनामध्ये हिंदू आणि बौद्ध धर्माची शेजारी शेजारी शेजार होती आणि त्या भागातील गणेशाच्या प्रतिकृतिमध्ये परस्पर प्रभाव दिसून येतो.

इंडोननेशियामध्ये हिंदू आणि बौद्ध धर्माची शेजारी शेजारी शेजार होती आणि त्या भागातील गणेशाच्या प्रतिकृतिमध्ये परस्पर प्रभाव दिसून येतो.

  थायलंडमध्ये, गणरायाला  भाग्य आणि यशदेवतेच्या रूपात आणि उपासनेच्या देवता म्हणून पूजा केली जाते अडथळे तो कला, शिक्षण आणि व्यापाराशी संबंधित आहे. थायलंडमधील ललित कला विभागाच्या चिन्हात गणेश दिसला.  थायलंड ओलांडून गणेशाची मंदिरे आहेत. सर्वात महत्वाची तीर्थक्षेत्रांपैकी एक म्हणजे सेंट्रल बँकॉक मधील रॉयल ब्राह्मण मंदिर, जायंट स्विंगद्वारे, जिथे काही जुन्या प्रतिमा सापडतील. इतर जुन्या गणेश प्रतिमा थायलंडमध्ये दिसतात, तमिळ आणि थाई या दोन्ही शिलालेखांसह फांग-ना येथे दहाव्या शतकातील कांस्य प्रतिमा सापडतात. सिलोममधील "वट फरा श्री उमादेवी" या हिंदू मंदिरात एक गणेश प्रतिमा आहे जी 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात भारतातून आणली गेली. आच्छादित बौद्ध / हिंदू विश्वाच्या परिणामस्वरूप थाई बौद्ध गणेश आणि इतर हिंदू देवतांचा वारंवार आदर करतात. . व्यवसाय आणि मुत्सद्देगिरीचा प्रभु म्हणून तो बँकॉकच्या सेंट्रल वर्ल्ड (पूर्वी वर्ल्ड ट्रेड सेंटर) च्या बाहेर उंच टेकडीवर बसला आहे, जिथे लोक फुले, धूप आणि आदरणीय आरासदी अर्पण करतात.

इंडोनेशियाच्या संदर्भात, युरोपियन विद्वान त्याला 'इंडोनेशियन गॉड ऑफ विझडम' म्हणतात. .इसवी सनाच्या पहिल्या शतकातील एक गणेशमूर्ती, पश्चिम जावाच्या उजंग कुलोन नॅशनल पार्क, पॅनटॅन बेटातील राक्षस पर्वताच्या शिखरावर सापडली. विशेषतः गा? अला समर्पित मंदिरे नसतानाही, तो सर्व बेटांमधील प्रत्येक मंदिरात आढळतो? ११ व्या शतकातील सीई गणेशमूर्ती पूर्व जावा येथे सापडली, केडीरी हे बर्लिन-डहलेम येथील भारतीय कला संग्रहालयात (संग्रहालय फॉर इंदिशे कुन्स्ट) ठेवलेले आहे. 9 व्या शतकातील गणेशमूर्ती प्रंबानन हिंदू मंदिराच्या पश्चिम कक्षात आहेत

आपला हा प्राचीन वारसा आपल्याला वैभवशाली वाटावा अशाच आहे . आपली एक देवता आपण रहातो तो देश सोडून आपल्या देशापासून कित्येक किलोमीटर लांब असणाऱ्या देशात पूजणे खरोखरीच गौरवास्पद आहे .अश्या देवतेच्या पृथ्वीतलावरील आगमनाच्या प्रित्यर्थ साजरा करण्यात येणाऱ्या या सणाच्या सर्वांना पुन्हा एकदा मनापासून शुभेच्छा

गणपती बाप्पा मोरया, मंगलमूर्ती मोरया

(या लेखासाठी महाराष्ट्र टाइम्स या दैनिकाच्या 11 सप्टेंबर 2016च्या अंकाची तसेच अन्य इंटरनेट वरील माहितीची मदत घेण्यात आली आहे )